Oswoić pingwina z zamkniętymi oczami czyli dostępność Linuxa dla niewidomych cz. 2

Ciąg dalszy materiałów o programie odczytu ekranu w systemie spod znaku pingwina, przed zapoznaniem się z tym wpisem, zapraszam do przeczytania poprzedniego wpisu.

Orca w liczbach

Orca to czytnik ekranowy dla Linuxa, który może pracować ze środowiskami graficznymi. Jest jednym z tysięcy pakietów dostępnych w oficjalnych repozytoriach dystrybucji (w dystrybucjach opartych na Debianie, jest to powyżej 55000.) Orca posiada 59 domyślnych skrótów, 12 przypisań monitora brajlowskiego, a także 25 funkcji, którym można przypisać skrót klawiszowy. Możemy skonfigurować 81 parametrów, 36 atrybutów tekstu oraz zainstalować 13 wtyczek.

Pierwsze kroki

Aby uruchomić czytnik ekranowy należy wcisnąć Alt+Super+s (super to Linuxowy klawisz Windows). Jeżeli program nie powie: „Czytnik ekranowy jest włączony", lub "n on", należy spróbować wcisnąć Alt+F2 i wpisać „orca", lub Ctrl+Alt+t i też wpisać „orca”. W obydwu przypadkach zatwierdzamy wciskając enter. Jeżeli, mimo to nie usłyszymy mowy, możemy mieć problem z dźwiękiem, lub Orca nie jest wbudowana w system.

Gdy już uruchomimy nasz czytnik ekranowy, bardzo ważnym i przydatnym skrótem jest Insert+h, uruchamiający tryb nauki (odpowiednik pomocy klawiatury z Nvda, Jawsa czy VoiceOvera). Możemy w tym trybie uczyć się skrótów, poprzez wciskanie różnych kombinacji klawiszy (bardziej praktycznym rozwiązaniem jest przeczytanie tabelki, która ukaże się po wciśnięciu F2 w trybie nauki), poznać klawiaturę, której jeszcze nie znamy, a także przypomnieć sobie skrót wciskając przypuszczane kombinacje. Tryb ten ma jednak poważną wadę, podczas wciskania dodatkowych klawiszy na klawiaturze, lub skrótów z wykorzystaniem klawisza FN, klawisze są przepuszczane. Oznacza to, że nie usłyszymy nazwy klawisza, a zostanie wykonana akcja przypisana temu skrótowi lub klawiszowi. Może się też zdarzyć, że przestać być on aktywny mimo, że nie został użyty klawisz Escape.

Preferencje

Tu możemy ustawić parametry programu. Otworzymy je wciskając skrót Insert+Spacja. Aby ustawić opcje screen readera dla programu, który teraz mamy otwarty, należy uruchomić preferencje skrótem Insert+Ctrl+Spacja. Omówmy więc najważniejsze opcje.

Pierwszą opcją w zakładce ogólne jest układ klawiatury. Głównie chodzi o to, czy mamy klawiaturę numeryczną; jeżeli mamy, zostawiamy standardowy. Klawiatura numeryczna jest potrzebna do nawigacji po oknie w trybie nawigacyjnym. Takie rozwiązanie znamy też z nvda. Następnie możemy skonfigurować informowanie o zmianach na pasku postępu. Możemy zaznaczyć opcje: informowanie dźwiękowe (modulowany dźwięk), odczyt i aktualizacje w brajlu. Orca może nas o zmianach informować na poziomie programu lub systemu. Ustawieniem, którego nie spotkałam w innych screen readerach jest format czasu i daty. Godziny mogą być ogłaszane w 12‑godzinnym i 24‑godzinnym trybie, a także zamiast „dwunasta trzydzieści" możemy słyszeć „12 godzin, 30 minut" itd. Format daty może uwzględniać pełną lub skrótową nazwę dnia tygodnia (nie musi być ona wypowiadana), pełną lub skrótową nazwę miesiąca, rok oraz dzień w różnych kolejnościach. W tej zakładce znajdziemy również opcje dotyczące ogłaszania atrybutów tekstowych, w odczytywaniu wszystkiego oraz klasyczne zarządzanie profilami konfiguracji.

Kolejna zakładka to głos. Opcja rodzaj głosu umożliwia skonfigurowanie głosu dla odnośników, wielkich liter, domyślnego i systemowego. Domyślnym systemem mowy jest Speech-dispatcher, więc tu wyboru nie mamy. Speech-dispatcher to Linuxowy odpowiednik np. Sapi5 z Windowsa i NSSpeech z systemów od Apple. Następnie klasyczne parametry: syntezator, tempo, wysokość, głośność...Uwaga! Nie radzę bawić się syntezatorami! Jeżeli nie zapamiętamy dokładnej sekwencji klawiszowej, która prowadzi do wyboru syntezatora, będziemy musieli poprosić osobę widzącą o pomoc. Syntezatory Dummy i Generic najprawdopodobniej nie będą działać. Po uruchomieniu Dummy usłyszymy taki komunikat:https://soundcloud.com/user-547202919/dummy-message-orca-screenreader - niestety blog DP nie pozwala dodawać HTML do wpisówNatomiast Generic raczej nie wyda żadnego dźwięku. W zakładce mowa jest ustawienie interpunkcji i odczytywanie poszczególnych parametrów tekstu ogólnie i podczas nawigacji po tekście. Zakładka Alfabet Braille'a pozwala na skonfigurowanie skrótów brajlowskich, wyświetlania wiadomości błyskawicznych, szczegółowych i trwałych, szczegółowości wyświetlania, a także wskaźnika zaznaczenia i odnośnika. Zbiór funkcji w zakładce echo klawiszy to ustawienia dotyczące grup klawiszy, które mają być wypowiadane oraz echa znaków, słów i zdań. Skróty klawiszowe programu Orca oraz klawisz Orca (domyślnie oba klawisze Insert ) można modyfikować i definiować w zakładce przypisania klawiszy.Aby zmienić wymowę słowa, które jest źle czytane przez screen reader, należy udać się do zakładki wymowa. Tam zmienimy, dodamy i usuniemy pozycje. Zakładka atrybuty tekstowe pozwala na ustawienie, czy dany atrybut ma być odczytywany i podkreślony na monitorze brajlowskim. Można także przywrócić te ustawienia do domyślnych.

Wyszukiwanie

Po wciśnięciu Delete na klawiaturze numerycznej ukaże się okno wyszukiwania czytnika ekranowego. Chociaż ta funkcja działa w klasyczny sposób, nie każda aplikacja oferuje przeszukiwanie tekstu. Dlatego to okno zostało wbudowane w screenreader.

Podsumowanie

Czytnik ekranowy Orca jest lekki i prosty w obsłudze. Ma jednak stosunkowo mało opcji i skrótów, chociaż zawiera wszystkie podstawowe ustawienia. Działanie programu można rozszerzać poprzez zainstalowanie wtyczek, o nich jednak w kolejnym artykule.

PG