20 lat Windows 98

Ależ ten czas leci. Z dniem dzisiejszym mija 20 lat od premiery Windows 98 wydanego w 1998 roku (sam system w wersji RTM zadebiutował 15 maja, lecz stał się ogólnie dostępny 25 czerwca 1998), często uważanego za jeden z najlepszych Windowsów opartych ma wysłużonym DOSie. A ja do dzisiaj pamiętam jak go używałem na swoim komputerze, wpatrując się w ekran CRT i klikając myszką podpiętą do portu PS/2. Niestety jego następca nie cieszył się zbyt dużą popularnością i był powszechnie uważany za niewypał, a więc to na numerze 98 większość użytkowników systemów Microsoftu skończyła swoją przygodę z Windowsami opartymi na DOS, przenosząc się najczęściej na Windows XP (który też nie miał idealnego startu) i opuszczając DOS na rzecz nowoczesnego i technicznie dużo lepszego NT. Pomimo że ostatnią maszynę działającą na Windows 98 widziałem około 6 lat temu (tak jest, Windows 98 w 2012 roku), a z samym system nie mam już kompletnie styczności, to jednak dość dobrze pamiętam ten system i wspominam go dobrze i z dużą nutą nostalgii. Czas jednak leci naprzód, ale skoro mamy 20 rocznicę premiery tego systemu, warto tego dnia przyjrzeć mu się trochę lepiej.

Powstanie i rozwój

Windows 98 narodził się krótko po premierze Windows 95. Rozwój nowego systemu został oparty na kodzie Windows 95 OSR 2 i uzyskał nazwę kodową „Memphis”. Jego najwcześniejszy publiczny build nosi numer 1132 i został wydany 16 czerwca 1996 roku. Na tym etapie niewiele różnił się od Windows 95, taka nazwa pojawiała się też w wielu miejscach w samym systemie. Jedną z ważniejszych cech nowego systemu miał być nowy model sterowników zwany Windows Driver Model. Miał on zastąpić VxD z Windows 95 oraz Windows NT Driver Model z Windows NT i umożliwić pisanie sterowników działających na obu tak różnych od siebie platformach, jakimi były Windows 9x i Windows NT. Niestety gotowy produkt nadal zachowywał zgodność z VxD (powstałego jeszcze dla Windows 3.x), przez co wielu producentów nie było chętnych do przepisywania sterowników na nowy model. Powodowało to problemy z chociażby poprawną obsługą ACPI.

30 czerwca 1997 roku Memphis wszedł w fazę Beta. Bywał wtedy potocznie nazywany „Windows 97”, jednak jego wydanie w 1997 było mało prawdopodobne. Podczas konferencji prezentowano działanie systemu wraz z tunerami TV. Poprzez zwiększoną integracje z Internet Explorer’em, oglądanie TV w Memphis miało formę strony HTML wraz z wtyczką ActiveX, co poza oglądaniem miało pozwolić użytkownikom także na przeglądanie powiązanych stron czy chat z innymi oglądającymi. Active Desktop miał być jedną z cech wyróżniających powstający system od jego poprzednika. Pozwalał np. na ustawienie strony HTML jako tapety i wchodzenie z nią w interakcje. Zaprezentowano też zaczątki usługi pozwalającej na automatyczną aktualizacje systemu poprzez sieć. Obiecano także poprawki w obsłudze sieci (np. dodanie obsługi VPN). Dyskutowano także nad zbliżeniem do siebie linii NT i 9x wspominając o możliwości dodania Active Desktop do powstającego Windows NT 5.0. Niedługo później pojawiła się też Beta 2, w której po raz pierwszy użyto nazwy „Windows 98”.

15 grudnia 1997 roku zadebiutowała Beta 3. Była to publiczna beta, która miała trafić do 100000 użytkowników, podobnie jak to miało miejsce podczas tworzenia Windows 95. W tej becie doszła możliwość upgrade z Windows 3.1 i sporo ulepszeń. Jednocześnie poinformowano, że to ostatnia duża beta systemu, który powinien być w niedługim czasie skończony. W tej wersji pojawił się też prostszy Tune-Up Wizard, który miał przyspieszać najczęściej używane programy. Ten zbierał teraz informacje w tle. Dotrzymano słowa o ostatniej becie, kolejna wydana wersja nosiła już status Release Candidate. Pojawiła się 4 kwietnia 1998 roku. Z ciekawostek dodam, że właśnie tego miesiąca Windows 98 pokazał słynny BSoD na targach COMDEX po podpięciu skanera pod USB. Obecny przy tym Bill Gates stwierdził, że właśnie dlatego Windows 98 jeszcze nie jest dostępny w sprzedaży. Miesiąc później (15 maj) system został ostatecznie wydany, a 25 czerwca 1998 roku stał się powszechnie dostępny w sklepach i na nowych komputerach.

Po premierze

Windows 98 po swojej oficjalnej premierze przyniósł wiele widocznych i niewidocznych zmian względem swojego poprzednika. Zwiększono integracje z Web i ulepszono powłokę. Poza dołączonym Internet Explorer, do systemu doszło też parę innych aplikacji takich jak: Outlook Express, Windows Address Book, FrontPage Express, Microsoft Chat, NetShow Player itd. Powłoka Windows 98 wzbogaciła się o ulepszenia wcześniej opcjonalnego Windows Desktop Update (dołączanego wraz z Internet Explorer 4). Dostępny stał się pasek szybkiego uruchamiania, Active Desktop, Active Channel, przyciski Wstecz i Naprzód oraz pasek adresu w eksploratorze. Do samego eksploratora doszedł też widok webowy, a także personalizacja folderów za pomocą HTML. Okna dialogowe pokazywały się też w sekwencji Alt+Tab. Dołączono też ulepszenia Windows Plus! z Windows 95 takie jak DriveSpace 3, Agent kompresji, serwer sieci Dial-up i Harmonogram zadań. Na płycie była też dostępna gra Pinball 3D, którą wielu kojarzy raczej z XP, prawdopodobnie dlatego, że nie była instalowana domyślnie. Podobnie jak poprzednik, Windows 98 posiadał też swoją paczkę Plus! 98. Poza wieloma nowymi motywami czy wygaszaczami ekranu, w tej paczce można było też znaleźć m.in. integracje ZIP z eksploratorem (pod nazwą Skompresowane foldery), narzędzie czyszczące Menu Start, kolejną znaną głównie z Windows XP grę Pasjans Pająk oraz McAfee Virus Scan 3.0 z darmowymi aktualizacjami przez pół roku. Część z nich trafiła później do Windows ME. System stał się też nieco bardziej atrakcyjny pod względem wyglądu. Poza obsługą motywów, belki tytułowe okien mogły mieć dwukolorowy gradient, zamiast jednego koloru. Menu kontekstowe i podpowiedzi dostały animacje wysuwania. Podobnie jak poprzednik, eksplorator z Windows 98 konwertował wszystkie nazwy złożone z wielkich liter na zdania z wielką literą początkową w celach poprawy czytelności, co dało się wyłączyć. Pojawiło się też wsparcie dla archiwów CAB.

Oczywiście ulepszenia względem Windows 95 nie kończą się na tych powierzchownych rzeczach. W systemie pojawiła się obsługa wcześniej wspomnianego Windows Driver Model. Niestety na jego popularność trzeba było czekać aż do wzrostu popularności Windows 2000 i XP, które nie były kompatybilne ze starszym modelem VxD. Warto wspomnieć, że WDM był zaimplementowany w Windows 98 poprzez sterownik VxD o nazwie NTKERN.VXD, który implementował potrzebne funkcje jądra NT. WDM przynosił wiele ulepszeń w stosunku do starszego standardu. Sterowniki audio dostały możliwość cyfrowego miksowania, routingu i przetwarzania jednocześnie wielu strumieni audio, a także strumieniowanie kernel-mode z resamplingiem wysokiej jakości. Pozwalał też na emulacje klasycznego sprzętu dla zgodności z grami dla MS‑DOS. WDM obsługiwał też Broadcast Driver Architecture, który pozwalał na obsługę TV w systemie. WebTV dla Windows używał BDA do umożliwienia oglądania telewizji na komputerze, o ile ten był wyposażony w odpowiedni sprzęt. Windows 98 polepszył obsługę USB, która pojawiła się w Windows 95 OSR 2.1. Wspierał huby, skanery i urządzenia obrazujące, a także dzięki obsłudze HID (Human Interface Device) oraz PID także myszki, klawiatury, gamepady z obsługą Force Feedback itd. włączając w to dodatkowe funkcje niektórych klawiatur. Pojawiła się także obsługa ACPI 1.0 wraz z usypianiem i hibernacją, pod warunkiem, że producent dostarczył odpowiedni sterownik używający WDM, co niestety nie zawsze było oczywiste. Limity FAT32 uczyniły jednak hibernacje dość problematyczną. Pojawiło się także szersze i ulepszone wsparcie dla IDE, SCSI, kontrolerów stacji dyskietek i wielu innych urządzeń. Zintegrowano także obsługę AGP (która w Win95 pojawiła się w późniejszych wersjach), DVD i obsługę UDF 1.02. Poza tym dołączono też DirectX 5.1.

Pojawiły się też obiecywane ulepszenia sieciowe. TCP/IP wzbogaciło się o obsługę Winsock 2, podpisy SMB, multicasting IP i ulepszenia wydajności. Doszło też wsparcie NDIS 5.0 otwierające obsługę wielu sieciowych mediów, sieć Dial-Up dorobiła się wsparcia dla tunelowania PPTP. Dla komputerów z obsługą sieci Windows 98 wprowadził Microsoft Family Logon prezentujący wszystkich skonfigurowanych użytkowników i umożliwiający wybranie ich z listy, bez potrzeby ręcznego wpisywania. Ta funkcja jednak jest też dostępna w Windows 95 pod warunkiem doinstalowania Internet Explorer 4. Pojawiła się też obsługa IrDA 3.0. Po zainstalowaniu Active Directory Client Extensions Windows 98 mógł też skorzystać z niektórych zalet Active Directory z Windows 2000.

Wprowadzony w Windows 95 sterownik cache VCACHE został mocno udoskonalony w 98. Nie potrzebował już ręcznej modyfikacji by działać sprawnie. Dla FAT32 pojawiła się funkcja zwana MapCache, która pozwalała uruchomić aplikacje z cache dysku twardego, o ile strony z kodem były wyrównane do granic 4 KB (było do tego także dołączone narzędzie WinAlign), zamiast kopiować ją do pamięci wirtualnej. Zostawiało to więcej pamięci dla uruchamiania aplikacji i skutkowało mniejszym użyciem pliku swap. Rejestr także został poprawiony – zniesiono limit 64 KB wielkości klucza, a także zmniejszono użycie pamięci i poprawiono cache. Defragmentator dysków mógł także przenosić często używane programy do bardziej zoptymalizowanych fragmentów dysku. Dodano też funkcję Fast Shutdown inicjującą zamykanie systemu bez deinicjacji sterowników urządzeń, a także narzędzie konwertujące partycje FAT16 na FAT32 bez potrzeby formatowania. Z pozostałych ulepszeń warto wspomnieć o nowym narzędziu do zarządzania systemem zwanym msconfig (pozwalał m.in. wyłączyć usługi zbędne do startu systemu). Pojawiły się też narzędzia do czyszczenia dysku, optymalizacji i naprawy rejestru i narzędzie sprawdzające wersje plików systemowych, które miało pomóc w walce z problemem znanym jako „DLL Hell”. Dzięki sterownikom trybu rzeczywistego dla napędów CD‑ROM, DOS w Windows 98 startował z obsługą tych urządzeń. Jedną z najważniejszych funkcji nowego systemu było narzędzie Windows Update – usługa pozwalająca automatycznie wyszukiwać i instalować aktualizacje dla systemu. System wreszcie miał się zająć samodzielnie aktualizacjami. Po raz pierwszy dołączono też Flash Player i Shockwave Player.

Płatny Service Pack czyli Windows 98 Second Edition

5 maja 1999 roku zadebiutował Windows 98 Second Edition. Podobno początkowo planowany jako darmowa aktualizacja, przybrał formę płatnego, drugiego wydania systemu. Był dostępny wraz z nowymi komputerami oraz osobno, użytkownicy podstawowej wersji mogli też zakupić sam upgrade. Nie jest dużą przesadą określanie go jako „płatny service pack”. Ba, na początku prac nawet sam system przedstawiał się jako Windows 98 Service Pack 1. Czemu Microsoft zdecydował się na taki krok? No cóż, można uznać, że tamtejszy Microsoft działał nieco inaczej niż dzisiejszy. W latach 90 płacenie za upgrade systemu nie było czymś rzadko spotykanym. Nie rozstrzygając tego dalej spójrzmy co oferował Second Edition. W WDM pojawiła się obsługa modemów (a więc i modemów pod USB i wirtualnych portów COM). Windows Media Player 6.2 zastąpił NetShow Player. Aktualizacja zawierała też DirectX w wersji 6.1. Internet Explorer 5.0 zastąpił wersje 4 (można też było zainstalować wersje 6). Dodano też podstawową obsługę, zgodną z OHCI, FireWire (IEEE 1394a), wsparcie dla Wake-On-LAN (tylko jeżeli karta ma sterownik NDIS ze wsparciem ACPI) oraz dzielenie łącza internetowego (poprzez NAT). DirectX 6.1 wprowadził ulepszenia dla DirectSound i w nim zadebiutował DirectMusic. Poprawiono błąd, który powodował przepełnienie pamięci i najczęściej crash, jeżeli system działał przez ponad 49 dni (czyli 2 do potęgi 32 milisekund). Z wydania zniknęło WinG API (port Device Independent Bitmaps z Windows 95 mający przyspieszyć operacje graficzne na Windows 3.1, służyło też do łatwiejszego portu gier z DOS na Windows) oraz RealPlayer, zastąpione przez DirectX i Windows Media Player (w SE można było zainstalować maksymalnie wersje 9).

Popularność i koniec wsparcia

Windows 98 długi czas był jednym z najpopularniejszych systemów operacyjnych na świecie (o ile nie najpopularniejszym). Według statystyk Google szczyt popularności osiągnął w 2001 roku na poziomie około 55%. Początkowo planowano wygasić wsparcie w 2004 roku, jednak w 2003 roku popularność Windows 98 była na tyle duża (27% według tych samych statystyk), że wsparcie zdecydowano się przedłużyć do 11 lipca 2006 roku. Tego dnia zakończyło się też wsparcie dla Windows ME. W 2011 roku wyłączono też witryny Windows Update dla 98. Przez ugodę z Sun Microsystems, w sprawie wykorzystywania przez Microsoft Javy, Windows 98 nie jest już oficjalnie dostępny w żadnej formie. Ostatni Office go wspierający to Office XP. Wspierał go też .Net Framework do wersji 2.0, Visual C++ runtime do wersji 2005 i klient Remote Desktop Connection do wersji 5.2. DirectX skończył się na wersji 9.0c. Dzięki KernelEx da się uruchomić część nowszego softu. Pomimo braku pełnego wsparcia dla Unicode, dzięki Microsoft Layer for Unicode da się uruchomić niektóre aplikacje go wykorzystujące. Pomimo, że zapewne nadal istnieją maszyny pracujące pod kontrolą tego systemu, to Windows 98 ostatecznie zakończył żywot.

Zakończenie

W tym wpisie cofnęliśmy się 20 lat, by powspominać Windows 98. Mimo, że na pierwszy rzut oka nie był wielką rewolucją to jednak przyniósł sporo ulepszeń i mechanizmów, bez których dzisiaj sobie Windowsa wyobrazić nie sposób. Mowa oczywiście o Windows Update, który, ku mojemu zadowoleniu, dorobił się swego czasu także opcji instalowania sterowników. Osobiście poza wspomnianym przelotnym spotkaniem w 2012 roku, nie mam już żadnej styczności z tym systemem. Zajął on jednak w mojej pamięci miejsce szczególne. 20 lat to jednak szmat czasu, nawet dla człowieka, nie wspominając o komputerach, gdzie przez ostatnie lata postęp leciał naprawdę szybko. Wiele się od tamtego czasu zmieniło, głównie na lepsze. Dzisiejsze Windowsy są prostsze w używaniu i mniej problematyczne. I chociaż nie wszystko idzie w idealnym kierunku, to jednak nie da się ukryć jak wielki postęp poczyniono przez te 20 lat. I chociaż dzisiaj niekoniecznie nowe wydania systemów robią taki efekt wow jak kiedyś, to jednak skok jest niesamowity i pokazuje jak szybko technologia może się zestarzeć. W końcu w latach 90 komputer nie był tak powszechny jak dzisiaj, nikt też sobie nie wyobrażał takich tworów jak smartfony, które w kilku miejscach ten komputer zastąpiły (a mieszczą się w kieszeni!). Ciężko przewidzieć co przyniosą kolejne lata rozwoju technologicznego. Niech Windows 98 pozostanie historią, którą od czasu do czasu warto wspomnieć.

Źródła

https://cnet.com

http://itprotoday.com

https://en.wikipedia.org

Logo Win98

Zrzut ekranu z bety

Zrzut ekranu z Second Edition

Ekran zamykania systemu

Zrzut ekranu z pulpitu Win98