Hans Reiser — demoniczny guru Linuksa

Historia ta dotyczy bardzo znanej osoby w świecie deweloperów i użytkowników oprogramowania open source. Reiser bowiem dzięki stworzeniu dwóch znakomitych systemów plików dla Linuksa przez pół dekady był jednym z najbardziej topowych programistów. Potrwałoby to zapewne dłużej, jednakże 14 lat temu dokonał straszliwego czynu, który na zawsze zamknął jego karierę programistyczną. Wiem, zrobiło się tajemniczo i niepokojąco, ale taka posępna aura towarzyszy Reiserowi od zawsze. Dlatego też pod względem mroczności nie sposób go porównać z żadną inną gwiazdą informatyki. Owa diaboliczność zaś rozbudza chęć bliższego dowiedzenia: kim naprawdę jest Hans Reiser? Zatem jeżeli chcecie lepiej poznać życiorys „przeklętego programisty”, to niniejszy tekst w pełni powinien zaspokoić ową ciekawość. Uprzedzam jednak, że zawarta w nim fabuła nie należy do lekkich, łatwych i przyjemnych.

Lata wczesne

Hans Thomas Reiser urodził się 19 grudnia 1963 roku w Oakland w Kalifornii. Tam też spędził całe swoje dzieciństwo i lata młodzieńcze, podczas których niczego mu nie brakowało, o co dbali jego matka Beverly i ojciec Ramon. Reiser pomimo tego od samego początku był buntownikiem i kiedy miał 13 lat porzucił szkołę średnią, ponieważ nie zgadzał się z narzuconym systemem szkolnym, przy okazji gnębiąc koleżanki i kolegów z klasy. Mimo to jako 15‑latek został przyjęty na Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley (ten sam, na którym powstały fundamenty współczesnego Internetu w postaci TCP / IP oraz systemu operacyjnego BSD). Reiser studiował na tej uczelni według indywidualnego programu, uzyskując tytuł licencjata w dziedzinie informatyki. Aczkolwiek zajęło mu to sporo czasu, bo zdobył wykształcenie wyższe w 1992 roku, kiedy dobiegał już trzydziestki. Reiser jednak dużo większe znaczenie przykładał do kariery zawodowej i w międzyczasie został uznanym pisarzem technicznym, a następnie w firmie Microsoft udoskonalał fach tamtejszych pisarzy technicznych. W latach 1988-1996 zajmował zaś różne stanowiska programistyczne i administracyjne w wielu firmach, a do najbardziej znanych z nich należą: Synopsys, IBM Research i Premenos Corp.

ReiserFS i Reiser 4

Nabyte w tych miejscach doświadczenie przygotowało Hansa Reisera do stworzenia pomiędzy rokiem 2001 a 2004 dwóch systemów plików dla Linuksa, które zostały nazwane od jego nazwiska. ReiserFS zwany także jako Reiser3 był pierwszym tego typu systemem z mechanizmem księgowania wykonanych operacji (journaling). Zasłynął przede wszystkim z innowacyjnych technik przechowywania danych, znanych wcześniej w systemach bazodanowych, wykorzystując algorytm B‑drzew. Jego następcą okazał się Reiser4, będący w czasie swojej świetności najszybszym linuksowym systemem plików. Zresztą do tej pory umożliwia wydajną pracę pozwalającą na sprawne zarządzanie katalogami, które zawierają pliki w milionowych ilościach. Reiser4 ponadto wyróżnia szybkie księgowanie i dynamicznie optymalizowane rozmieszczenie danych na dysku. Co ciekawe prace nad powstaniem tego systemu były sponsorowane przez amerykańską agencję rządową DARPA oraz dystrybucję Linspire.

Namesys i sprawa rosyjska

Oba te systemy plików zostały objęte opieką przez firmę Namesys, którą dowodził Hans Reiser. Kalifornijczyk założył ją na początku 2004 roku i w rzeczywistości stanowiła niewielki zespół programistów, którzy koncentrowali swoje działania na udoskonalaniu jego wynalazków.

Reiser znalazł tych specjalistów w Rosji i przy ich pomocy Namesys zapewniał również wsparcie dla innych rozwiązań opartych na systemie Linux. Zresztą firma działała także w znienawidzonym w USA państwie Putina i jej strona była obsługiwana przez serwery DNS w strefie RU. To natomiast najlepiej pokazuje, że Reisera łączyły z Rosją silne związki. Tak samo na niwie osobistej, ponieważ w 1998 roku poznał za pośrednictwem agencji matrymonialnej Ninę Szaranową, z którą rok później się ożenił. W dniu ślubu miała ona 25 lat, z wykształcenia była ginekolożką i całe swoje dotychczasowe życie spędziła w Petersburgu.

Od szczęścia do nieszczęścia

Pierwsze lata XXI wieku były dla Reisera pasmem samych sukcesów, zarówno w karierze zawodowej, jak i życiu osobistym. Jako programista był na samym szczycie, albowiem obmyślane przez niego linuksowe systemy plików były najlepsze na świecie i swoimi możliwościami biły na głowę konkurencję na czele z ext2 i ext3. Tę tendencję najlepiej zresztą przedstawia poniższy wykres, na którym ReiserFS i Reiser4 mają najwięcej zielonych pól funkcjonalności.

Małżeństwo Hansa Reisera z piękną Niną zaowocowało natomiast narodzinami dwójki dzieci — syna Rory'ego i córki Niorline. Idylla — można to określić jednym słowem. Niestety stan ten trwał tylko do 2004 roku, kiedy Reiserowi z każdym miesiącem zaczęło iść coraz gorzej na osobistej i zawodowej płaszczyźnie życia. Stan tej degrengolady zapoczątkowały poważne problemy w małżeństwie Reiserów. Aż do tego stopnia, że w ciągu kilku miesięcy doszło w praktyce do rozpadu ich wspólnej relacji. Następstwem tego Nina Reiser wniosła o rozwód, zarzucając Hansowi pracoholizm i zaniedbywanie finansowe dzieci. On natomiast podczas pierwszej sprawy rozwodowej niesłusznie oskarżył ją o zdradę z jego przyjacielem Seanem Sturgeonem oraz zarzucił niestabilność emocjonalną i defraudowanie pieniędzy prowadzonej przez niego firmy.

Nastąpił więc pojedynek rozwodowy małżonków z całym impetem oskarżających się nawzajem. Jednak głównym winowajcą zaistniałej sytuacji był Hans Reiser, który w grudniu 2004 roku otrzymał roczny zakaz sądowy zbliżania się do żony (na odległość minimum 91 metrów) po tym, gdy z całą siłą popchnął ją na ścianę. W ogóle w tym czasie działo się z nim coś niedobrego i w trakcie postępowania rozwodowego wyszło na jaw, że często dziwnie się zachowywał. Choćby gdy bawił się ze swoim 4‑letnim synem w brutalne gry komputerowe, takie jak Battlefield Vietnam, z naturalistycznymi scenami śmierci ludzi krztuszących się krwią i spalanych napalmem. „Hans jest głęboko i całkowicie nieracjonalnie przekonany, że pokazywanie brutalnych gier wideo i filmów jest korzystne dla dzieci w każdym wieku” - napisała zaniepokojona Nina w pozwie rozwodowym. Reiser stwierdził wtedy, iż „proces przemiany chłopców w mężczyzn zwykle wiąże się z traumą psychiczną”. Nawet po tym cytacie można stwierdzić, że jego uzależnienie od „mocnych” gier komputerowych na dobre „zjechało” mu psychikę i miało bardzo zły wpływ na to, w jaki sposób wychowywał syna i córkę. Dlatego też Nina Reiser robiła wszystko, aby ograniczyć kontakt Hansa z ich dziećmi. On zaś nie mogąc się z tym pogodzić, zaczął czuć do niej coraz większą nienawiść i wyzbyty poczucia samokrytycyzmu poprzysiągł zemstę.

Problemy Reisera w życiu osobistym i towarzyszące temu odrealnienie emocjonalne miały także negatywny wpływ na rozwój stworzonych przez niego projektów. Dlatego 14 września 2006 r. firma Novell porzuciła system plików ReiserFS, zastępując go „ulepszonym” ext3. Decyzję te argumentowano problemem skalowalności (wspomnianego systemu), dodając przy tym, że jej podjęcie nie miało nic wspólnego z „problemami prawnymi”, które miał Hans Reiser... A dotyczyły one „tylko” zarzutu o popełnienie morderstwa pierwszego stopnia.

Zaginięcie żony i aresztowanie

Reiser został bowiem podejrzany o zabicie własnej żony Niny. Ostatni raz widziano ją 3 września 2006 r., kiedy pierwszy raz od dłuższego czasu zostawiła u niego dzieci. Z racji tego, że relacje małżonków nie były najlepsze; Reiser szybko się stał głównym podejrzanym. Policja w Oakland aresztowała go tydzień później i pobrała próbki DNA. 10 października, nastąpiło ponowne przeszukanie domu Reisera, podczas którego policja i FBI znalazły dodatkowe dowody. Wtedy został on oskarżony o morderstwo małżonki. Na drugi dzień w oficjalnym oświadczeniu Oakland'owskiej policji stwierdzono, że w domu i samochodzie programisty znaleziono ślady krwi. Testy DNA wykazały, że krew należała do Niny Reiser. Ogłoszono również, iż podczas przeszukania znaleziono dwie książki o tuszowaniu morderstwa, które Hans nabył pięć dni po zaginięciu żony.

Przeciągająca się rozprawa sądowa

Proces Reisera był kilkakrotnie odkładany z powodu ponownego zatrudnienie obrońcy dla programisty (ponieważ znany adwokat Horowitz z braku pieniędzy zaprzestał jego obrony); i czasu potrzebnego na ponowne zebranie ekipy sędziowskiej. Dlatego ostatecznie rozpoczął się dopiero 5 listopada 2007 roku. Oskarżycielem Reisera był prokurator Paul Hoare, natomiast bronił go adwokat William Du Bois. Podczas trwania procesu programista całkowicie wypierał się popełnienia zbrodni i dodatkowo wystąpiono do sądu z wnioskiem o uznanie go za chorego psychicznie, gdyż „prawdopodobnie” wykazywał objawy syndromu Aspergera. Mimo tego 28 kwietnia 2008 r. po procesie, który trwał około sześciu miesięcy Reiser został uznany za winnego dokonania morderstwa pierwszego stopnia — co oznaczało, że mógł zostać skazany na karę pozbawienia wolności od 25 lat do dożywocia.

Następnie prokuratura z obroną zawarła umowę, na mocy której Reiser ujawni, gdzie ukrył ciało małżonki, dzięki temu uzyskując zmniejszenie wyroku. Umowa została zawarta za zgodą rodziny Niny, a ostatecznie zatwierdzono ją przez sędziego Goodmana. Kilka dni później 6 czerwca 2008 r. w Sądzie Najwyższym Kalifornii zostało wygłoszone oficjalne oświadczenie, że Hans Reiser może otrzymać złagodzenie kary w zamian za ujawnienie śledczym miejsca pobytu ciała zabitej żony. To spowodowało, iż 7 lipca 2008 roku skruszony programista poprowadził policję do szczątków Niny Reiser. Choć nigdy oficjalnie nie ujawnił w jaki sposób ją zabił.

Wyrok

29 sierpnia 2008 roku Hans Reiser został skazany za zabójstwo swojej żony na minimum 15 lat więzienia. Tak więc zgodnie z porozumieniem między prokuratorem a obroną o współpracy w śledztwie, dano programiście szansę wyjścia na wolność. Jednym z warunków pozytywnej decyzji w sprawie jego zwolnienia jest wzorowe zachowanie podczas odbywania kary. Na mocy zawartej umowy Reiser stracił jednak prawo wniesienia apelacji w razie niekorzystnego orzeczenia sądu. Zważywszy na to, może on opuścić więzienie już po kilkunastu latach, ale i też po 20 lub 30. Podczas mowy końcowej Reiser przeprosił za to, co zrobił matkę Niny i najbliższych członków jej rodziny. Wyraził również podziw dla policji i prokuratora okręgowego za ich pracę i poświęcenie. Jednakże te słowa skruchy i uniżania nie uchroniły przed długoletnią odsiadką „programisty-sadysty”.

Więzienia

Reiser po straceniu wolności dotychczas przebywał w czterech więzieniach. Pierwszym z nich było cieszące się złą sławą wiezienie stanowe San Quentin, do którego programista trafił 5 września 2008 r., aby rozpocząć swój wyrok. Długo jednak się w nim nie nasiedział, albowiem na początku styczna 2009 r. został ciężko pobity przez kumpli z celi. Po dojściu do siebie Reiser został przeniesiony do więzienia stanowego Mule Creek. Spędził tam ponad dwa lata bowiem w lutym 2011 r. zakwaterowano go w więzieniu stanowym Pleasant Valley. Reiser w tym przybytku najdłużej zakotwiczył, bo na ponad 9 lat. Od 2020 roku przebywa natomiast w kalifornijskim więzieniu stanowym Soledad, ze wstępną datą uprawnienia do zwolnienia warunkowego w marcu 2023 roku. Reiserowi bowiem odmówiono zwolnienia warunkowego w dniu 5 marca 2020 r., gdyż stwierdzono, że jest jeszcze za mało zresocjalizowany.

Epilog

Tak więc ostatnie kilkanaście lat życia Hansa Reisera wiążą się z pobytem w więzieniu. To natomiast automatycznie uczyniło z niego enfant terrible całego świata IT. W lipcu 2012 r. ponadto sąd uznał, że Reiser ma zapłacić swojemu 12‑letniemu synowi i 11‑letniej córce po 25 milionów dolarów odszkodowania oraz skazał go dodatkowo na 10 milionów grzywny. Ta decyzja powoduje, że nawet jeśli programista wyjdzie na wolność, to każde pieniądze, które zarobi, będzie musiał oddawać swoim dzieciom. Jednak nawet jeśliby wypłaciłby im te przysądzone miliony dolarów, to i tak nigdy nie wróci im matki, której w brutalnej sposób ich pozbawił. Jako ciekawostkę można dodać, że w sugestywny sposób do tej zbrodni odniósł się raper Gimper w utworze „Hans Reiser ft. SkyeN”, który na YouTube ma już blisko pół miliona wyświetleń. Jednakże niecenzuralny tekst nie pozwala na to, aby go tutaj opublikować.

Na koniec trzeba dodać, iż historia życia Hansa Reisera jest jedną z najbardziej przerażających, jaka spotkała światowej klasy informatyka. Stanowiąc dobitny przykład, że zbyt duże zaangażowanie w robienie kariery i uzależnienie od okrutnych gier komputerowych może człowieka doprowadzić do obłędu. Niezależnie od tego czy jest najzdolniejszym programistą przełomu wieków lub kimś mniej utalentowanym.